Tổng quan về nghiên cứu
Xét nghiệm DNA virus Epstein-Barr (EBV) trong mẫu huyết thanh, được công bố trên The New England Journal of Medicine vào tháng 8 năm 2017, đã mở ra hướng đi mới trong việc phát hiện sớm ung thư biểu mô vòm mũi họng (UTBM VNH) ở các nhóm nguy cơ cao.
Phương pháp sinh thiết dịch thể (Liquid Biopsies) vốn được ứng dụng chủ yếu để dự báo khả năng tái phát trong thực hành lâm sàng ung thư. Tuy nhiên, nghiên cứu đột phá tại Hồng Kông đã lần đầu tiên chứng minh rằng EBV DNA có thể trở thành công cụ hữu hiệu để sàng lọc và phát hiện sớm UTBM VNH.
Nghiên cứu khẳng định mối liên hệ chặt chẽ giữa sự hiện diện của DNA EBV trong máu với nguy cơ mắc ung thư vòm mũi họng, đồng thời cho thấy tiềm năng của phương pháp này trong theo dõi đáp ứng điều trị và tiên lượng bệnh.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu tiến cứu NCT02063399 được thực hiện trên các đối tượng người Trung Quốc gốc bản xứ từ 40 đến 62 tuổi, nhóm tuổi có nguy cơ mắc UTBM VNH cao nhất. Đối tượng sở hữu tiền sử bệnh hoặc đang điều trị ức chế miễn dịch như hoá chất và corticoid toàn thân được loại trừ để giảm thiểu nguy cơ kết quả xét nghiệm dương tính giả.
Quy trình xét nghiệm
Xét nghiệm EBV DNA lần 1:
- Mẫu huyết thanh được phân tích bằng kỹ thuật PCR, sử dụng đoạn mồi BamH1-W từ bộ gen EBV.
Xét nghiệm EBV DNA lần 2 (sau 4 tuần):
- Người cho kết quả EBV DNA lần 1 là “dương tính” sẽ trải qua xét nghiệm lần 2. Nếu tiếp tục dương tính, được xem xét là “test sàng lọc dương tính”.
Thăm dò chẩn đoán:
- Với các trường hợp “test sàng lọc dương tính”, bệnh nhân được thực hiện:
- Nội soi tai mũi họng.
- Sinh thiết tổn thương nghi ngờ.
- Chụp cộng hưởng từ (MRI) vùng vòm mũi họng.
- Với các trường hợp “test sàng lọc dương tính”, bệnh nhân được thực hiện:
Đánh giá hiệu quả:
Các nhà nghiên cứu sử dụng thuật toán Kaplan-Meier để so sánh thời gian sống thêm giữa hai nhóm: phát hiện bệnh qua sàng lọc và phát hiện bệnh thông thường.
Kết quả nghiên cứu
Hiệu quả vượt trội của xét nghiệm EBV DNA
- Trong tổng cộng 19.865 trường hợp âm tính, chỉ có duy nhất một bệnh nhân được chẩn đoán mắc UTBM VNH sau đó.
- Độ nhạy và độ đặc hiệu đạt 97,1% và 99,995%, mức độ chính xác rất cao cho một xét nghiệm sàng lọc ung thư.
Biểu đồ độ nhạy và độ đặc hiệu của xét nghiệm EBV DNA
Phát hiện bệnh ở giai đoạn sớm
- 47% bệnh nhân phát hiện qua chương trình sàng lọc được chẩn đoán ở giai đoạn I — giai đoạn can thiệp điều trị có hiệu quả nhất.
- Trong khi đó, nhóm bệnh nhân thông thường có tỷ lệ phát hiện ở giai đoạn I chỉ 5-7%.
Tỷ lệ phát hiện ung thư theo giai đoạn
Hiệu quả điều trị và sống thêm
- Thời gian sống không bệnh (PFS) ở nhóm bệnh nhân phát hiện sớm qua sàng lọc đạt 97% sau 3 năm, so với 70% ở nhóm bệnh nhân thông thường.
- HR (nguy cơ tử vong hoặc tiến triển bệnh) là 0,1 với CI95% [0,05–0,18], cho thấy sự vượt trội đáng kể của phương pháp sàng lọc này.
Kết quả điều trị và thời gian sống thêm
Những điểm cân nhắc khi áp dụng tại Việt Nam
Mặc dù phương pháp xét nghiệm EBV DNA cho thấy tiềm năng vượt trội, việc triển khai trên thực tế tại Việt Nam cần xem xét các yếu tố sau:
Dịch tễ học:
- Tỷ lệ mắc mới theo GLOBOCAN 2012 tại Việt Nam là 5/100.000 dân, thấp hơn so với Trung Quốc (35/100.000 dân).
- Sự khác biệt này có thể ảnh hưởng đến tính khả thi về chi phí và hiệu quả khi triển khai trên quy mô lớn.
Chi phí:
- Mức chi phí cho xét nghiệm EBV DNA khoảng 30 USD/lần (hơn 600.000 đồng). Với điều kiện kinh tế tại Việt Nam, đây là khoản tài chính không nhỏ đối với nhóm dân số rộng lớn.
Chọn đối tượng sàng lọc:
- Cần tập trung vào nhóm nguy cơ cao như:
- Người có tiền sử gia đình mắc ung thư vòm mũi họng.
- Người trong độ tuổi 40–60, đặc biệt ở các khu vực dịch tễ nặng.
- Cần tập trung vào nhóm nguy cơ cao như:
Kết luận và định hướng
Nghiên cứu trên đã chứng minh tính khả thi của việc ứng dụng xét nghiệm EBV DNA trong sàng lọc sớm ung thư vòm mũi họng, góp phần giảm thiểu gánh nặng bệnh tật và nâng cao khả năng sống thêm cho bệnh nhân. Tuy nhiên, để áp dụng hiệu quả tại Việt Nam, cần:
- Thực hiện thêm các nghiên cứu tương tự để đánh giá độ nhạy, đặc hiệu và chi phí-lợi ích trong bối cảnh Việt Nam.
- Tăng cường nâng cao nhận thức cộng đồng về ung thư vòm mũi họng và các phương pháp sàng lọc.
- Phối hợp phát triển các chính sách y tế công cộng để hỗ trợ triển khai sàng lọc ở nhóm nguy cơ cao.
Về Bệnh Viện Ung Thư Đà Nẵng
Bệnh Viện Ung Thư Đà Nẵng là đơn vị tiên phong trong điều trị và nghiên cứu các phương pháp chẩn đoán sớm, điều trị ung thư tại Việt Nam. Với đội ngũ chuyên gia hàng đầu và hệ thống thiết bị hiện đại, chúng tôi cung cấp các dịch vụ:
- Tầm soát ung thư toàn diện.
- Điều trị đa mô thức cho các loại ung thư.
- Tham vấn và xây dựng lộ trình chăm sóc chuyên sâu.
Hãy ghé thăm website https://benhvienungthudanang.com.vn hoặc liên hệ ngay qua số điện thoại 0905 103 486 để được hỗ trợ tốt nhất trên hành trình chiến đấu với ung thư.
