Kỹ thuật pha thuốc cho người bệnh
Đau đớn là một trong những triệu chứng phổ biến và gây ảnh hưởng nặng nề nhất đến chất lượng cuộc sống của bệnh nhân ung thư, đặc biệt là ở giai đoạn tiến triển. Morphine là loại thuốc giảm đau opioid mạnh thường được sử dụng để kiểm soát cơn đau từ trung bình đến nặng. Bài viết này cung cấp hướng dẫn chi tiết về cách sử dụng morphine tại nhà cho bệnh nhân ung thư, giúp người nhà và người chăm sóc hiểu rõ hơn về cách sử dụng thuốc an toàn và hiệu quả, từ đó giúp giảm bớt đau đớn và nâng cao chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân.
Tổng Quan Về Việc Sử Dụng Morphine Cho Bệnh Nhân Ung Thư
Đau là vấn đề thường gặp ở bệnh nhân ung thư giai đoạn tiến triển, với hơn 80% bệnh nhân trải qua tình trạng này, trong đó 60% chịu đựng cơn đau từ mức độ trung bình đến nặng. Morphine được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo là lựa chọn hàng đầu trong điều trị đau mức độ này nhờ hiệu quả cao, kinh nghiệm sử dụng lâu dài, liều dùng linh hoạt và đa dạng đường dùng. Khi sử dụng đúng cách, morphine là một loại thuốc an toàn và hiệu quả, ngay cả với bệnh nhân suy kiệt. Tuy nhiên, thực tế tại Việt Nam cho thấy nhiều bệnh nhân ung thư điều trị ngoại trú tại nhà chưa được hướng dẫn đầy đủ về cách sử dụng morphine, dẫn đến giảm hiệu quả điều trị. Bài viết này sẽ hướng dẫn chi tiết cách sử dụng morphine cho bệnh nhân ung thư giai đoạn cuối tại nhà.
Chăm sóc bệnh nhân ung thư giai đoạn cuối
Chỉ Định Sử Dụng Morphine
Morphine thường được chỉ định trong hai trường hợp chính: bệnh nhân đau mức độ nặng và bệnh nhân đau mức độ trung bình không đáp ứng với các thuốc giảm đau bậc 2 theo khuyến cáo của WHO (opioid nhẹ kết hợp thuốc bổ trợ). Mặc dù đa số bệnh nhân ung thư đáp ứng tốt với morphine, khoảng 20% bệnh nhân có thể đáp ứng kém với liều thông thường, đặc biệt là trong các trường hợp đau thần kinh, đau xương do di căn, đau đầu, và tắc ruột do u. Ngoài giảm đau, morphine cũng được sử dụng để điều trị khó thở, ho và tiêu chảy. Một số thuốc giảm đau bổ trợ có thể được sử dụng kết hợp với morphine bao gồm thuốc chống trầm cảm ba vòng, thuốc chống động kinh, corticosteroid, ketamine, thuốc chống viêm không steroid, bisphosphonate, clonidine và bupivicaine.
Thang Điểm Đau Và Đánh Giá Cường Độ Đau
Thang điểm đau được sử dụng để đánh giá cường độ đau của bệnh nhân, từ đó đưa ra phác đồ điều trị phù hợp. Thang điểm này gồm 10 mức độ, từ 1 (đau rất nhẹ) đến 10 (đau không thể chịu đựng được). Cụ thể:
- 1-3: Đau nhẹ
- 4-6: Đau trung bình
- 7-10: Đau nặng
Việc đánh giá chính xác mức độ đau giúp bác sĩ quyết định liều lượng morphine phù hợp và hiệu quả nhất.
Các Dạng Morphine Có Tại Việt Nam
Hiện nay, tại Việt Nam có một số dạng morphine sau:
- Morphine Sulfat NR 30mg (tác dụng nhanh): Bắt đầu tác dụng sau 30 phút, đạt hiệu quả tối đa sau 60-120 phút, thời gian bán thải 2-3 giờ. Cần uống mỗi 4-6 giờ/lần. Cách dùng: Bóc vỏ ngoài, pha bột bên trong với 30ml nước (1ml tương đương 1mg). Lắc đều trước khi sử dụng, dùng xilanh hút đúng liều lượng. Dung dịch pha loãng chỉ sử dụng trong vòng 24 giờ.
- Morphine Sulfat MR 30mg (tác dụng chậm): Đạt nồng độ đỉnh sau 2,5-3 giờ. Uống mỗi 8-12 giờ/lần. Không được bẻ viên thuốc. Loại này hiện khá hiếm ở Việt Nam.
- Morphine Chlorhydrat 10mg/1ml (tiêm): Bắt đầu tác dụng sau 15 phút, đạt hiệu quả tối đa sau 30 phút. Thường tiêm dưới da. Có thể đặt catheter dưới da để giảm đau cho bệnh nhân khi tiêm.
Liều Dùng Morphine
Lập kế hoạch chăm sóc bệnh nhân ung thư đại trực tràng
Việc xác định liều dùng morphine cần tuân thủ nguyên tắc “liều thấp nhất có tác dụng”, cân bằng giữa hiệu quả giảm đau và tác dụng phụ. Liều khởi đầu nên thấp hơn ở người cao tuổi, bệnh nhân suy thận, suy gan (2,5-5mg mỗi 4-6 giờ). Ưu tiên sử dụng Morphine Sulfat NR đường uống. Nếu bệnh nhân không thể uống hoặc không có sẵn dạng uống, có thể dùng đường tiêm. Liều khởi đầu thường là Morphine Sulfat NR 5-10mg mỗi 4 giờ hoặc Morphine Chlorhydrat 2-5mg tiêm dưới da mỗi 4 giờ, chia thành các thời điểm: 6h-10h-14h-18h-22h-2h. Liều lúc 22h có thể gấp đôi để bệnh nhân không phải thức giấc lúc 2h. Cần theo dõi sát sao các tác dụng phụ và điều chỉnh liều accordingly.
Liều Đột Xuất Cho Cơn Đau Bùng Phát
Cơn đau đột xuất (Breakthrough pain – BTP) có thể xảy ra ngay cả khi bệnh nhân đã được kiểm soát đau ổn định. Liều đột xuất tương đương 10-15% tổng liều morphine hàng ngày, dùng mỗi 2-4 giờ khi có cơn đau bùng phát. Nếu bệnh nhân cần dùng hơn 4 liều đột xuất mỗi ngày, cần tăng liều thường xuyên và tính toán lại liều đột xuất.
Chuyển Đổi Từ Morphine Uống Sang Tiêm
Tỷ lệ chuyển đổi từ morphine uống sang tiêm dưới da là 1:3 đến 1:2. Ví dụ, nếu bệnh nhân đang uống 10mg mỗi 4 giờ, khi chuyển sang tiêm dưới da, liều dùng sẽ từ 3 đến 5mg mỗi 4 giờ.
Tác Dụng Phụ Của Morphine
Morphine có thể gây ra một số tác dụng phụ, bao gồm:
- Táo bón: Rất phổ biến (90%). Khắc phục bằng cách uống nhiều nước, ăn nhiều chất xơ, trái cây và sử dụng thuốc nhuận tràng.
- Buồn nôn/Nôn: Khá phổ biến, thường xảy ra khi mới bắt đầu điều trị. Có thể sử dụng thuốc chống nôn như metoclopramide.
- An thần: Thường gặp ở người cao tuổi và người chưa từng sử dụng opioid. Cần giảm liều nếu xuất hiện triệu chứng an thần nặng.
- Rung giật cơ: Nếu nhẹ, không cần giảm liều. Nếu nặng, có thể giảm liều hoặc chuyển sang opioid khác.
- Khô miệng: Khắc phục bằng cách súc miệng bằng dung dịch baking soda.
Kết Luận
Việc sử dụng morphine đúng cách đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát đau và cải thiện chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân ung thư. Hiểu rõ về liều dùng, cách sử dụng và tác dụng phụ của thuốc sẽ giúp người nhà và người chăm sóc hỗ trợ bệnh nhân một cách tốt nhất. Tuy nhiên, mọi thay đổi về liều dùng và cách sử dụng morphine đều cần có sự hướng dẫn và theo dõi của bác sĩ.
Bệnh Viện Ung Thư Đà Nẵng là địa chỉ uy tín chuyên cung cấp các dịch vụ chẩn đoán, điều trị và chăm sóc toàn diện cho bệnh nhân ung thư. Với đội ngũ bác sĩ giàu kinh nghiệm, trang thiết bị hiện đại và phương pháp điều trị tiên tiến, chúng tôi cam kết mang đến cho bệnh nhân sự chăm sóc tốt nhất. Bệnh viện cung cấp đa dạng các dịch vụ, bao gồm: phẫu thuật, xạ trị, hóa trị, chăm sóc giảm nhẹ và hỗ trợ tâm lý. Liên hệ với chúng tôi qua số điện thoại 0905 103 486 hoặc email [email protected] để được tư vấn và đặt lịch hẹn. Địa chỉ: 01 Hải Phòng, Thạch Thang, Hải Châu, TP Đà Nẵng, Việt Nam. Website: https://benhvienungthudanang.com.vn/
